Podstawowym założeniem systemu
patentowego jest udzielanie czasowego monopolu na wykorzystywanie wynalazków w
zamian za publikację zasad ich działania, co oznacza możliwość wykorzystywania
już wytworzonej i ujawnionej wiedzy przez innych
.
Dynamiczny rozwój techniki, globalizacja handlu oraz uznanie praw własności
intelektualnej jako istotnych praw w portfelach podmiotów gospodarczych poddają
jednak w wątpliwość sens takiego uzasadnienia, jak również prowokują pytania o
przyszłość.
Czas życia technologii jest
krótszy i bardziej dynamiczny. Telefon potrzebował 50 lat, aby znaleźć
zastosowanie u 25% Amerykanów. Telefon komórkowy taki stopień nasycenia rynku
osiągnął już po 7 latach
.
Jednocześnie czas udzielenia patentu od chwili jego zgłoszenia i publikacji
zajmuje średnio 4 lata
.
Koncerny prowadzą „wojny patentowe”, polegające na próbach blokowania
konkurencji na rynku pod zarzutem naruszania praw wyłącznych. Szacuje się, że
90-98% pozwów o naruszenie patentu nie dotyczy sytuacji wprowadzania
skopiowanego wynalazku na rynek, ale kierowanych jest przeciwko wynalazcom,
którzy wynalazek chcą dopiero opatentować
.
Jednocześnie 9 z 10 podmiotów
starających się o ochronę patentową to małe i średnie przedsiębiorstwa
.
Ze względu na
trudności w lokalizowaniu naruszeń patentów, jak i mając na
uwadze potencjalne
koszty postępowań sądowych, niewielka część z nich decyduje
się korzystać aktywnie z przysługującej im ochrony patentowej.
Posiadacze wynalazków, których
badanie nie prowadzi do poznania zasady ich działania, już teraz decydują się
na ich ochronę nie poprzez patenty, a traktując je jako tajemnicę handlową
.
Wzrost ryzyka związany z ujawnianiem wynalazków oraz niska przydatność patentów
do efektywnego wykorzystania produktu na rynku będą nasilały te tendencje.
Oznacza to zaprzeczenie idei systemu patentowego, jako systemu pomnażającego
wiedzę społeczeństw, a w konsekwencji – ograniczenie dostępności tej wiedzy.
Abstrakt powyższy był podstawą wystąpienia pt. "Czy system patentowy czyni(ł) nas mądrzejszymi? Patenty a tajemnica przedsiębiorstwa w rozwoju wiedzy" na konferencji "Wymiary wiedzy w nowych technologiach".