Kiedy potrzebuję zgody na wykorzystanie wizerunku?

Zgodnie z art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Zgoda nie jest konieczna, w dwóch przypadkach:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Ponadto, jeśli ten którego wizerunek został wykorzystany przyjął zapłatę za pozowanie, a nie zastrzegł wyraźnie, że nie wyraża zgody na wykorzystanie wizerunku, istnieje domniemanie że taką zgodę wyraził. Co istotne – jest to jedyny przypadek, kiedy takie domniemanie istnieje. Oznacza to, że w każdym innym przypadku potrzebna jest zgoda osoby, której wizerunek chcemy wykorzystać.
Potwierdził to Sąd Najwyższy (wyr. z 19.4.2000 r., I ACa 1455/99):

Istnienie zgody uprawnionego ani jej zakresu nie domniemywa się. Pozwany ma obowiązek wykazać, że uzyskał zgodę uprawnionego na rozpowszechnianie jego wizerunku w oznaczonych warunkach.

Co więcej, nawet jeśli osoba, której robione jest zdjęcie lub która jest nagrywana nie sprzeciwia się temu, nie musi oznaczać, że wyraziła zgodę. Istotne jest więc zachowanie „pozytywne” (zezwolenie) a nie brak „negatywnego” (sprzeciwu) – tak orzekł np. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 30.5.2006 r. (I ACa 246/05).
Wizerunek prawdziwy, Męża Bożego Hypacyusza Pocieja Arcybiskupa Metropolity Kijowskiego, Halickiego, Autor: Jan Onufry Piotrowski, Jan Onufry

Co ważne, to osoba wykorzystująca wizerunek będzie musiała udowodnić, że miała prawo do takiego wykorzystania. W związku z tym, oczywiście najbezpieczniej jest uzyskać zgodę na piśmie, choć każde inne zachowanie wyrażające zgodę będzie wystarczające (np. stwierdzenie do kamery telewizyjnej „teraz będę gwiazdą” – jak uznał w wyroku z 10.2.2005 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie (I ACa 509/04). Ten wyrok przynosi jednak istotne zastrzeżenie:

Zbyt daleko idące jest [wnioskowanie], iż swoim zachowaniem powód wyraził zgodę również na rozpowszechnianie jego wizerunku w filmie reklamującym działalność pozwanego.

Jaki stąd wniosek? Podobnie, jak przy wykorzystywaniu danych osobowych, zgoda musi być oparta o wiedzę osoby zezwalającej na wykorzystanie swojego wizerunku co do zakresu jego wykorzystania. Ważna podpowiedź dla osób pozujących znajduje się w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 19.12.2001 r. (I ACa 957/01):

Można dowolnie ograniczyć zakres zezwolenia na rozpowszechnianie [wizerunku]: zezwolić na publikację tylko w oznaczonym czasopiśmie i/lub tylko w związku z oznaczonymi okolicznościami (np. w związku z określonym tekstem artykułu prasowego), wyznaczyć granice czasowe publikacji itp.

Szczególnie wyznaczenie granic czasowych (choćby odległych) co do publikacji swoich zdjęć powinno być regułą dla osób wiążących swoją przyszłość z pracą w charakterze modeli czy modelek. Ograniczenie czasowe jest dużo skuteczniejsze w zarządzaniu swoim wizerunkiem, niż ewentualne wycofanie zgody na jego wykorzystanie, choćby z uwagi na to, że wycofanie zgody musi być skierowane do konkretnej osoby, a ustalenie jej pobytu może być kłopotliwe.

Zgoda może być jednostronnie udzielona przez osobę, której wizerunek ma być wykorzystany – takie rozwiązanie będzie wygodniejsze w razie jednokrotnego zdjęcia bez wynagrodzenia. W razie dłuższej współpracy lepszym rozwiązaniem będzie umowa. W odrębnych postach prezentuję wzory takich dokumentów. Ważne jest zastrzeżenie, że są to wzory „neutralne”, a więc zapewniające obu stronom optymalnie sprawiedliwe pozycje. Jeśli jednak ktoś zajmuje się zawodowo pracą jako fotograf czy modelka, właściwsze będzie lepsze zabezpieczenie swoich praw.

Wzór umowy na wykorzystanie wizerunku

Wzór zgody na wykorzystanie wizerunku